Patenty żeglarskie i motorowodne
zarys od 1996 r.

Dotychczasowe przepisy regulujące kwestię stopni żeglarskich i motorowodnych obejmowało Zarządzenie Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu z dnia 31 lipca 1985 r. w sprawie stopni żeglarskich i motorowodnych wydane na podstawie art. 52 ust. 4 pkt 1 lit. b) Ustawy z dnia 3 lipca 1984 r. o kulturze fizycznej. Zarządzenie to zostało ogłoszone w Monitorze Polskim 21 października 1985 r. i obowiązywało do momentu wejścia w życie nowej Ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej oraz przez okres dodatkowych 3 miesięcy zostawionych przez Ustawodawcę jako czas na wydanie przepisów wykonawczych (czyli – mówiąc po polsku – na stworzenia nowego rozporządzenia określającego m.in. patenty żeglarskie i motorowodne).

6 lipca 1996 roku minął wspomniany okres dodatkowych 3 miesięcy, nowe przepisy wykonawcze wciąż nie zostały wydane i de facto 7 lipca 1996 roku rozpoczął się piękny okres 14 miesięcy „bezpatencia” trwający aż do 23 września 1997 roku, kiedy to weszło wreszcie w życie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 września 1997 r. w sprawie uprawiania żeglarstwa (wydane na podstawie art. 53 ust. 2 Ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej).

Nowe rozporządzenie wprowadziło 2 stopnie żeglarstwa lodowego, 4 stopnie żeglarskie i 4 stopnie motorowodne. Patent żeglarza jachtowego został w pełni otwarty na śródlądzie i uprawniał do „prowadzenia (wszelkich – przyp. autor) jachtów żaglowych po wodach śródlądowych” i można go było uzyskać już od 12 roku życia. Inaczej sytuacja wyglądała z podstawowym patentem motorowodnym, gdyż patent sternika motorowodnego (również od 12 roku życia) uprawniał jedynie do „prowadzenia jachtów motorowych z silnikiem o pojemności do 1.000 cm3 po wodach śródlądowych”, w związku z czym kierowanie jednostkami z większym silnikiem na śródlądziu wymagało wyższego patentu, czyli starszego sternika motorowodnego. Kwestię rozróżnienia patentu w zależności od wielkości silnika, nie zaś od mocy czy osiąganej prędkości pozostawiam bez komentarza, bo nigdy nie oczekiwałem specjalnego poziomu logiki od ludzi określających te wszystkie kryteria.

Warto podkreślić, że w omawianym rozporządzeniu, po raz pierwszy znalazły się licencje motorowodne: na holowanie narciarza wodnego oraz na holowanie statków powietrznych. Polski Związek Motorowodny oraz firmy z branży zyskały zatem dodatkowy sposób zarabiania pieniędzy na organizacji obowiązkowych szkoleń i egzaminów.

Eldorado patentowe (2 patenty lodowe, 4 żeglarskie, 4 motorowodne, 2 uprawnienia mechanika i 2 licencje), czyli 14 różnych uprawnień amatorskich i sportowych, trwało sobie w najlepsze do 30 listopada 2005 roku, kiedy to po raz kolejny zaczął się piękny czas „bezpatencia” – choć tym razem trwający jedynie 7 miesięcy.

Mianowicie, 31 maja 2005 r. weszła w życie Ustawa z dnia 15 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o kulturze fizycznej oraz ustawy o żegludze śródlądowej. Ustawa ta wprowadziła m.in. wstrząsającą zmianę umożliwiającą prowadzenie bez żadnego patentu statków „bez napędu mechanicznego o długości kadłuba do 5 m” zamiast dotychczasowego zapisu z Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 września 1997 r. w sprawie uprawiania żeglarstwa o osobach bez patentu, które „mogą prowadzić jachty żaglowe o powierzchni pomiarowej żagli do 10 m2 po wodach śródlądowych (…)”. Zatem sztab ludzi zmienił 10 m2 żagla na 5 m długości kadłuba, imponująca zmiana.

Równocześnie, na podstawie art. 1 ust. 23 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o kulturze fizycznej oraz ustawy o żegludze śródlądowej, w Ustawie z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej został zmieniony art. 53a (dodany rok wcześniej przez art. 18 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie i uchyleniu niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej), do którego przeniesiono zapisy dotyczące uprawiania żeglarstwa znajdujące się dotychczas w art. 53. W nowo powstałym art. 53a, w pkt. 6 Minister właściwy do spraw kultury i sportu został zobligowany do określenia, w drodze rozporządzenia, m.in. kwalifikacji niezbędnych do uprawiania żeglarstwa oraz sposobu i trybu przeprowadzenia egzaminów. W art. 5 ust. 4 umieszczono natomiast informację, że „dotychczasowe przepisy wykonawcze w zakresie uprawiania żeglarstwa, wydane na podstawie art. 53 ust. 2 ustawy wymienionej w art. 1 (Ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej  – przyp. autor), zachowują moc do dnia wejścia w życie nowych przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 53a ust. 6 ustawy wymienionej w art. 1, nie dłużej jednak niż przez okres 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy”. Ustawa weszła w życie 31 maja 2005 roku, a nowe przepisy wykonawcze nie zostały opublikowane w ciągu 6 miesięcy, w związku z czym od 1 grudnia 2005 roku mieliśmy znowu w Polsce cudowne „bezpatencie”.

Niestety ustawodawca się uwinął z robotą przez zimę, zdążył na styk z przepisami na sezon letni i 24 czerwca 2006 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Sportu z dnia 9 czerwca 2006 r. w sprawie uprawiania żeglarstwa (na podstawie cytowanego powyżej art. 53a ust. 6 Ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej).

Rozporządzenie to wprowadziło wzory patentów, które w zasadzie znamy aż do dzisiaj, zlikwidowało patenty lodowe (wreszcie można legalnie ślizgać się na kawałku deski po zamarzniętym jeziorze!) oraz mocno zliberalizowało wydawanie patentów sternika morskiego oraz kapitana, które zaczęły być wydawane na podstawie stażu i posiadanego patentu, bez konieczności uczestnictwa w kursie i zdawania egzaminu. Zdaje się, że ustawodawca nareszcie był w stanie sobie wyobrazić, że część żeglarzy posiada jednak zdrowy rozsądek i nie ma konieczności weryfikowania wiedzy na państwowych egzaminach dla „morsów” i kapitanów.

Co ciekawe, w treści rozporządzenia nie znajdziemy zakresów uprawnień gwarantowanych przez dany patent. W celu dowiedzenia się, co nam daje konkretny dokument, musimy zajrzeć do Załącznika nr 1: Wzory Patentów i przeczytać sobie malutką czcionkę na wzorach poszczególnych blankietów. Warto również odnotować, że poprawiono zakres uprawnień Sternika Motorowodnego, któremu zmieniono ograniczenie śródlądowe z pojemnościowego (dotychczas 1000 cm3) na mocowe (60 kW), co w praktyce jednak niewiele zmieniało i pływanie mocniejszymi jednostkami na śródlądziu wciąż wymagało patentu Starszego Sternika Motorowodnego (chętnym do uzyskania Starszego Sternika z kolei przywalono dodatkowym obowiązkiem ukończenia szkolenia – wymóg ten dotychczas był wymienny z uzyskaniem stażu 200 godzin pływania, a teraz pojawiło się szkolenie oraz staż 200 godzin).