Patenty żeglarskie i motorowodne obowiązujące w Polsce

Dzień dobry! Dzisiejszy temat może nie jest zbytnio pociągający, natomiast jest podstawą do legalnego kierowania łodziami sportowymi i rekreacyjnymi w Polsce – w tym wpisie pochylam się bowiem nad aktualnie obowiązującymi przepisami określającymi istniejące patenty żeglarskie i motorowodne oraz ich wzory, nadawane przez nie uprawnienia, a także warunki i kwalifikacje niezbędne do ich uzyskania. Dokumenty umieszczone w tym wpisie (pierwotnie stworzonym w lutym 2024 r.) staram się na bieżąco aktualizować. Może się jednak zdarzyć, że podlinkowany dokument nie jest już jego najnowszą wersją i że został w międzyczasie zmieniony. Jeśli zauważysz taką sytuację koniecznie daj znać! Podstawowym dokumentem warunkującym zasady uprawiania żeglarstwa i motorowodniactwa w Polsce jest aktualnie Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (wersja od 1 stycznia 2024 r.). Zgodnie z art. 1 ust. 1 „Ustawa ta reguluje sprawy związane z uprawianiem żeglugi na wodach śródlądowych uznanych za żeglowne na podstawie przepisów Prawa wodnego, zwanych dalej śródlądowymi drogami wodnymi”. O tym, czym są „śródlądowe drogi wodne” przeczytacie w moim innym wpisie. Art. 1 ust. 3 stwierdza dodatkowo, że „Przepisy ustawy stosuje się także do statków służących do (…) uprawiania sportu lub rekreacji (…) na innych wodach śródlądowych niż określone w ust. 1”. Zatem niestety nie mamy wyłączenia innych wód niż „śródlądowe drogi wodne” ze stosowania przepisów ustawy co oznacza, że kierując łodzią przeznaczoną do uprawiania sportu lub rekreacji, musimy stosować postanowienia tej Ustawy na wszystkich wodach śródlądowych, nawet na tych niebędących „śródlądowymi drogami wodnymi”. Art. 5 ust. 1 pkt. 1a) definiuje nam, czym tak naprawdę możemy pływać posiadając patent żeglarski lub motorowodny. Otóż jako: „Statek przeznaczony lub używany wyłącznie do uprawiania sportu lub rekreacji (rozumiemy – przyp. autor) jacht rekreacyjny lub jacht komercyjny (…)”. Definicje jachtu rekreacyjnego i jachtu komercyjnego znajdujemy w kolejnych punktach: Art. 5 ust. 1 pkt 1b): „Jacht rekreacyjny – statek przeznaczony lub używany wyłącznie do uprawiania sportu lub rekreacji, inny niż jacht komercyjny” Art. 5 ust. 1 pkt 1c): „Jacht komercyjny – statek przeznaczony lub używany wyłącznie do uprawiania sportu lub rekreacji, w ramach prowadzenia działalności polegającej na: a) odpłatnym przewozie osób, b) odpłatnym wykonywaniu rejsów szkoleniowych, c) odpłatnym udostępnianiu statku w celach amatorskiego połowu ryb (…), d) odpłatnym udostępnianiu statku obsadzonego załogą, e) każdym innym odpłatnym wykorzystaniu lub udostępnianiu statku – o ile w ramach tej działalności nie jest używany do przewozu więcej niż 12 pasażerów”. Podsumowując, posiadając patent możemy prowadzić jacht rekreacyjny (czyli niezarobkowo służący do uprawiania sportu lub rekreacji) oraz jacht komercyjny (czyli zarobkowo służący do uprawiania sportu lub rekreacji). Stąd przechodzimy płynnie do art. 37a, który omawia wymagania przy uprawianiu turystyki wodnej – bo prowadzenie statków przeznaczonych do uprawienia sportu lub rekreacji po wielu latach stało się wreszcie uprawianiem turystyki, a nie sportem. Art. 37a ust. 1 informuje nas, że w celu „uprawiania turystyki wodnej”, czyli prowadzenia statków przeznaczonych do sportu lub rekreacji, należy „posiadać odpowiednią wiedzę i umiejętności z zakresu żeglarstwa” oraz „przestrzegać zasad bezpieczeństwa przy uprawianiu turystyki wodnej”. Zapis jest o tyle ciekawy, że burzy mit, że „bezpatencie” wprowadza anarchię na wodę i w ogóle cały świat spłonie. Jak widać, przepis wymaga od wszystkich prowadzących jachty posiadania „odpowiedniej wiedzy i umiejętności” – zatem każda osoba, która pływa łodzią niewymagającą patentu, w teorii zgodnie z ustawą ma obowiązek posiadać odpowiednią wiedzę i umiejętności! Art. 37a ust. 3 wprowadza niestety w życie obowiązek posiadania patentów: „Uprawianie turystyki wodnej na jachtach żaglowych o długości kadłuba powyżej 7,5 m lub motorowych o mocy silnika powyżej 10 kW wymaga posiadania dokumentu kwalifikacyjnego wydanego przez właściwy polski związek sportowy”. Wynika z tego tyle, że „bezpatencie” kończy się na żaglówkach o długości kadłuba do 7,5 m oraz na motorówkach z silnikami o mocy do 10 kW (13,6 KM). Wszystko będące powyżej tych jednostek niestety wymaga już posiadania patentu. Art. 37a ust. 4 rozszerza jednak zakres „bezpatencia” o tzw. houseboaty. Mianowicie „Nie wymaga posiadania dokumentu kwalifikacyjnego uprawianie turystyki wodnej na jachtach motorowych o mocy silnika do 75 kW (102 KM – przyp. autor) i o długości kadłuba do 13 m, których prędkość maksymalna ograniczona jest konstrukcyjnie do 15 km/h. W przypadku jachtów przeznaczonych do najmu, uprawianie turystyki wodnej wymaga odbycia przez prowadzącego jacht szkolenia z zakresu bezpieczeństwa na wodzie (…)”. Zatem to też nie jest tak, że wynajętym houseboatem można pływać zgodnie z prawem nic nie potrafiąc. Po pierwsze, zgodnie z art. 37a ust. 1, musimy posiadać odpowiednią wiedzę i umiejętności, a po drugie musimy odbyć przed wypłynięciem szkolenie określone w drodze rozporządzenia. Na podstawie art. 37a ust. 15, 1 maja 2013 roku weszło w życie Rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z dnia 9 kwietnia 2013 r.w sprawie uprawiania turystyki wodnej, ustalające jakie istnieją patenty, określające wymagania do ich uzyskania i związane z nimi zakresy uprawnień. Precyzując, zgodnie z § 1: „Rozporządzenie określa: 1) wymagania niezbędne do uzyskania dokumentów potwierdzających posiadanie uprawnień (…) oraz odpowiadający im zakres uprawnień (…); 2) sposób i tryb przeprowadzania egzaminu potwierdzającego posiadanie odpowiedniej wiedzy i umiejętności (…); 3) wzór zaświadczenia o zdaniu egzaminu; 4) wzory dokumentów potwierdzających posiadanie uprawnień; 5) wysokość opłat za przeprowadzenie egzaminu oraz za czynności związane z wydaniem dokumentu (…)”. § 2, § 4-7 i § 13-14 Rozporządzenia określają rodzaje dokumentów kwalifikacyjnych do prowadzenia jachtów żaglowych – patentów żeglarskich, wymagania niezbędne do uzyskania tych patentów oraz uprawnienia z nich wynikające. Całość, dla wygodniejszego czytania przedstawiam poniżej w tabeli: